بمب گذاری های عید پاک سال ۲۰۱۹ توسط اعضای "جماعت توحید سریلانکا" که در سریلانکا باعث مرگبارترین روز خشونت تروریستی در کشور و اولین تجربه خشونت جمعی از مسلمانان بر علیه مسیحیان شد. اگرچه مهاجمان، نقش اصلی در وقوع این حادثه داشتند، اما سیاستمداران و ملی گرایان سینهالی از بمب گذاری ها برای توجیه اقداماتی که باعث آزار و تحقیر بیشتر جامعه مسلمان شده است، استفاده کرده اند.

در ۲۱ آوریل ۲۰۱۹، در روز عید پاک، چندین انفجار در سه کلیسا، چهار هتل و یک مجتمع مسکونی در چند شهر سری‌لانکا به وقوع پیوست. در این بمب‌گذاری‌ها، دست‌کم ۲۶۹ نفر از مردم بی گناه علاوه بر ۸ نفر از بمب گذاران کشته و ۵۰۰ نفر زخمی شدند.

دو سال پس از این حملات، جامعه مسیحی سریلانکا همچنان در انتظار عدالت است در حالی که جامعه مسلمانان این کشور از واکنش های پس از بمب گذاری ها سرگردان مانده است. محدودیت های اخیر دولت علیه مسلمانان، تنش های مذهبی را در ملت جنوب آسیا تشدید کرده و بخش اعظم جامعه را از بین برده است.

سرویس های اطلاعاتی خارجی (از جمله کشور هند) یک هفته قبل از بمب گذاری در مورد حمله قریب الوقوع به کلیسا ها هشدار داده بودند، حتی نام مبلغ سلفی رادیکال، یعنی زهران هاشم که به سازماندهی حملات کمک کرده بود را شناسایی کرده بودند. همه گروه های کوچک وهابی تروریستی که در این بمب گذاری ها شرکت داشتند، از قبل مشخص نشده بودند. اما زهران هاشم برای پلیس سریلانکا شناخته شده بود. بخش مبارزه با تروریسم پلیس سریلانکا، از زمانی که گروهی تحت رهبری وی به طور وحشیانه به مسلمانان صوفیگری شهر کاتانکودی در سال ۲۰۱۷ حمله کرد، دستور بازداشت وی را صادر کرده و وی تحت تعقیب بود.

به گفته تحلیلگران سیاسی و اجتماعی، بخاطر این بمب گذاری ها، برخورد شدید و ناعادلانه با شهروندان مسلمان مطیع قانون، بخش اعظم جامعه سریلانکا را از بین می برد و می تواند تنش های فرقه ای را در سریلانکا به سطوح خطرناک تری برساند. همچنین توجه را از نیاز به رسیدگی به ضعف های دستگاه امنیتی دولتی که در حملات عید پاک آشکار شده است، دور می کند. دولت باید رویکرد خود را در زمینه اطلاعات و پلیس، غیرسیاسی کند تا بتواند بهتر به تهدیدهای آینده پاسخ دهد. باید به شیوه ها و سیاست هایی که اعضای بی گناه از جامعه مسلمان را به عنوان دشمن نشان می کند، پایان داده و مسلمانان را از خشونت محافظت کند. از جمله با محاکمه کسانی که مرتکب جنایت علیه آنها شده اند.

پس از انفجارهای ویرانگر، جامعه مسلمان سریلانکا در حال حاضر با عکس العمل های غیر قابل توجهی روبرو شده است. ملی گرایان بودایی سینهالی، مبارزاتی را با خشونت و نفرت به راه انداختند در حالی که رهبری سیاسی ضعیف و پراکنده نتوانست در برابر آنها بایستد. در همین حال، شکافهای سیاسی در داخل دولت، مانع تلاشها برای اصلاح پلیس و سرویس های اطلاعاتی ناکارآمد شده است که علیرغم هشدارهای شرکای خارجی، نتوانست حملات را متوقف کند. رهبران سریلانکا به جای اینکه کشور را به سمت کوه درگیری برگردانند، باید توجه خود را بر ترمیم دستگاه امنیتی خراب دولت متمرکز کنند و از بیگانه کردن شهروندان مسلمان مطیع قانون که نماینده ۱۰ درصد از کل جمعیت هستند، جلوگیری کنند.

با این وجود، واکنش پس از حملات عید پاک علیه مسلمانان سریلانکا شدید و خطرناک شده است. سیاستمداران ناسیونالیست و رهبران مذهبی از جامعه اکثریت سینهالی بودایی از حملات عید پاک و ترس هایی که آنها برانگیختند، برای متهم کردن مسلمانان به افراطی گری سوء استفاده کرده اند.

از سوی دولت به گروه های شبه نظامی سینهالی که ادعا می شود از بودیسم دفاع می کنند، اجازه داده شد تا تحریم ها، فشارهای رسانه ای و خشونت های سازمان یافته را علیه مسلمانان افزایش دهند. ماه ها پس از بمب گذاری های عید پاک، تحریم های تجاری در کشور، حملات هشداردهنده علیه زنان با حجاب و کمپین های شایعه سازی رسانه های قدیمی و جدید توسط گروه های ملی گرای سینهالی با ادعای توطئه مسلمانان برای عقیم سازی زنان سینهالی مشاهده شد. دو روز ناآرامی های ویرانگر که در اواسط ماه مه سال ۲۰۱۹ تجارت و مساجد مسلمانان را هدف قرار داد، ترس از قتل عام در سراسر کشور را - مانند شورش های ضد جامعه تامیلی در ماه ژوئیه سال ۱۹۸۳ که منجر به وجود آمدن ببران تامیلی و جنگ داخلی همه جانبه شد، - افزایش داد.

در ماه های اخیر، دولت گوتابایا راجاپاکسا، رئیس جمهور سریلانکا، دو مقررات نگران کننده "قانون پیشگیری از تروریسم" - شماره ۰۱ و شماره ۰۲ ۲۰۲۱ - را اعلام کرد که به گفته گروه های حقوق بشری، به راحتی اقلیت های مذهبی را هدف قرار می دهد. در این مقررات در کنار پیشگیری ها، پیشنهاداتی از جمله ممنوعیت پوشاندن صورت توسط برخی از زنان مسلمان، تعطیلی صد ها حوزه اسلامی یا مدارس و ممنوعیت دفن مسلمانان که بر اثر COVID-۱۹  فوت کرده اند می باشد. در اوایل شیوع کرونا در کشور، جنازه های مسلمانانی را که بر اثر کرونا فوت کرده اند، سوزانده می شد که بعد ها، با پیگیری فعالان حقوق بشر، جنازه ها دفن می شود. همه این تحولات هشدار می دهد که دولت راجاپاکسا حقوق اقلیت مسلمان این کشور را برای انجام آزادانه و مسالمت آمیز مناسک دینی خود هدف قرار داده و تنش های موجود را تشدید می کند، حتی در حالی که برنامه آشتی پس از جنگ داخلی گذشته، در بلاتکلیفی باقی مانده است.

حملات یکشنبه عید پاک در سالهای پس از بیش از دو دهه جنگ داخلی که در سال ۲۰۰۹ با شکست شورشیان گروه تروریستی ببران تامیلی توسط ارتش سریلانکا پایان یافت، باعث شد که تبعیض و حتی حملات گاهگاهی علیه اقلیت ها از جمله مسیحیان تامیلی، هندوهای تامیلی و مسلمانان مور و مالایی  توسط بودایی های سینهالی که اکثریت مذهبی و قومی این کشور هستند و گاهی تحت عنوان ناسیونالیسم مذهبی خوانده می شوند، اتفاق بیفتد. با این حال، سریلانکا با صلح شکننده ای، از جمله تلاش برای اجرای یک برنامه آشتی و تلاش برای حمایت از تعهدات محلی و فراگیر برای صلح، مانده است.

بمب گذار ها، با الهام گیری از ایدئولوژی گروه داعش، کلیساها و هتل ها را هدف قرار دادند. بخاطر این که این مهاجمان متعلق به جامعه مسلمان بودند، جمعیت مسلمان سریلانکا در پی این حملات با واکنش شدید مواجه شده است. سیاستمداران و ملی گرایان سینهالی از این حملات عید پاک برای توجیه اقدامات خود علیه مسلمانان استفاده می کنند. مشاغل متعلق به مسلمانان پس از آن از طریق کمپین های اطلاعات نادرست مورد هدف قرار گرفته است.

در همین حال، جامعه مسیحی از فقدان عدالت از این حملات آشفته است. در دومین سالگرد این حملات، اسقف اعظم کلمبو، کاردینال مالکوم رنجیت، رئیس کلیسای کاتولیک روم سریلانکا، از دولت به دلیل عدم پیشرفت آن در تحقیقات درباره حملات انتقاد کرد.

حملات عید پاک و به دنبال آن پیروزی جبهه مردمی سریلانکا در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ترتیب، شکاف بین جوامع اکثریت و اقلیت در کشور را برجسته کرد. در سال ۲۰۱۹ ، مسلمانان از ارتباط راجاپاکسا با تندروهای بودایی سینهالی می ترسیدند. ترسی که بیشتر با نقش های گوتابایا و برادرش، ماهیندا، در طول جنگ داخلی کشور موجه بود.

ماهیندا راجاپاکسا و گوتابایا راجاپاکسا به ترتیب در دوران جنگ داخلی به عنوان رئیس جمهور و وزیر دفاع، مشغول به کار بودند و مسئول شکست ببران تامیلی و جابجایی جمعیت مسلمان بودند. در آستانه انتخابات، مسلمانان مرعوب و مورد حمله قرار گرفتند.

واکنشهای شدید علیه مسلمانان

بیماری همه گیر COVID-۱۹ و واکنش های بعدی دولت محلی و ملی، شکاف ها را در خطوط مذهبی و قومی عمیق تر کرده است. در اوایل، مسیحیان و مسلمانان به دلیل شیوع ویروس کرونا، سرزنش شده اند. در اوایل شیوع کرونا، وزارت بهداشت سریلانکا دفن قربانیان COVID-۱۹ را ممنوع کرد و در عوض، سوزاندن اجسادی را اجباری کرد و حقوق دفن سنتی مسلمانان یا مسیحیان را با وجود راهنمایی های سازمان بهداشت جهانی و حمایت چند مذهبی، برعکس ممنوع کرد. دولت این ممنوعیت را توجیه کرد که مدفون شدن اجساد، آبهای زیرزمینی را آلوده کرده و منجر به شیوع ویروس کرونا می شود.

ولی، با پیگیری های مکرر حقوق بشر در این زمینه، دولت این ممنوعیت را کاهش داد. در عوض، زمین دورافتاده ای را برای مسلمانان و مسیحیان انتخاب کرد تا مردگان خود را به جای قبرستان خود در آن جا دفن کنند.

دولت سریلانکا، مسلمانان را از طریق دو مقرره  ای که در مارس و آوریل امسال اعلام شده بود، بر "بازپروری"[i] افرادی که "دارای ایدئولوژی مذهبی افراطی خشونت آمیز هستند" که به طور مبهم تعریف شده است، مورد هدف قرار داده است، از جمله کسانی که باعث "ناهماهنگی مذهبی، نژادی یا جمعی" می شوند. و به ترتیب، دولت ۱۱ سازمان و جماعت افراطی مسلمانان را ممنوع کرده است.

مقرره ۰۱ در مورد "بازپروری" اجازه می دهد تا بدون محاکمه، هر کسی که از نظر نژادی یا مذهبی بدخواه دیگران است و "ناهماهنگی جمعی" را برانگیزد، بازداشت شود. این مقرره، به زبان مبهم گفته شده است. زبان مبهم به این معنی است که اجرای مقررات ناسازگار و مشکوک می باشد.

در مقرره ۰۲، که شامل نه "سازمان مذهبی و اجتماعی محلی" علاوه بر گروه داعش و القاعده است، آمده است که هر کسی که با این گروهها ارتباط داشته باشد، ممکن است تا دو دهه محکوم به زندانی شود.

علاوه بر این، قانون دیگری که حقوق مسلمانان را محدود می کند "ممنوعیت روبنده (نقاب)" می باشد. و یک پیشنهاد که حقوق زنان مسلمان را برای پوشاندن چهره خود محدود می کند، در ماه مارس امسال توسط وزیر امنیت عمومی سارات ویراسیکارا، داده شد که پوشیدن نقاب توسط زنان مسلمان غیر قانونی می باشد. این یک محدودیت مشابه بلافاصله پس از حملات عید پاک در سال ۲۰۱۹ اعمال شده بود، اما سپس برداشته شد.

هنوزهم بحث ها در مورد لباس و نمادهای مذهبی به ویژه در مورد حقوق زنان مسلمان در انتخاب پوشش در سراسر جهان ادامه دارد. طرفداران آزادی مذهبی استدلال می کنند که یا همه مردم از آزادی عمل و اعتقادات مذهبی برخوردارند یا هیچ؟. هرگونه محدودیت در آن نقض آزادی مذهبی است.

"ممنوعیت نقاب" پیشنهادی، نگرانی های حقوق بشر را افزایش داده و خطرات بیشتری را برای محرومیت بیشتر اقلیت هایی که در حال حاضر به طور نامتناسب از آن رنج می برند، ایجاد می کند. درخواست دولت برای بستن حدود صدها مدرسه در سراسر کشور به اتهام رعایت نکردن برنامه های درسی ملی، فقط این موضوع را بیشتر می کند.

تلاش های مستمر دولت برای به حاشیه راندن جامعه مسلمان که در حال حاضر محاصره شده، می تواند منجر به رفتارهای غیر انسانی شود و گروه های خاصی به ویژه جوانان را به یک مسیر رادیکال سوق دهد. این تنها به یک دور باطل منجر می شود که سرکوب های بیشتر  به احتمال بیشتر خشونت منجر می شود. و با این حال، حکایات سازندگان صلح مذهبی دلیلی برای امیدوار بودن ارائه می دهد.

رئیس جمهور گوتابایا راجاپاکسا با صدور یک اطلاعیه رسمی ویژه، ۱۱ سازمان اسلامی افراطی در سریلانکا را ممنوع اعلام کرد. این سند در تاریخ ۱۳ آوریل ۲۰۲۱، طبق بند ۲۷ قانون پیشگیری از تروریسم (مقررات موقت) شماره ۴۸ سال ۱۹۷۹ منتشر شد. بر این اساس، مقررات شماره ۲ سال ۲۰۲۱ پیشگیری از تروریسم (ممنوعیت سازمان های افراطی) که در اطلاعیه رسمی ذکر شده است، گروه های افراطی زیر را در سریلانکا ممنوع کرده است:

۱. جماعت توحید متحد[ii]

۲. جماعت توحید سیلان[iii]

۳. جماعت توحید سریلانکا[iv]

۴. جماعت توحید کل سیلان[v]

۵. جمعیت انصار السنة المحمدیة[vi] یا بنیاد جماعت انصار السنة المحمدیة یا جماعت انصار السنة المحمدیة کل سیلان یا اتحادیه انصار السنة المحمدیة یا جماعت انصار السنة المحمدیة

۶. دار الاثر[vii] یا مسجد جامع الاثر یا مدرسه قرآنیه دار الاثر

۷. نهضت دانش پژوهان اسلامی سریلانکا[viii] یا جمعیه

۸. دولت اسلامی عراق و سوریه[ix]

۹. القاعده

۱۰. جامعه "مروارید را نجات دهید"[x]

۱۱. سوپر مسلم[xi]

در این اطلاعیه آمده است: این سازمان های افراطی اسلامی به منظور اطمینان از تداوم صلح در داخل کشور و به نفع امنیت ملی، نظم عمومی و حاکمیت قانون ممنوع شده اند.

مقررات ۳ اطلاعیه رسمی مربوطه تأکید کرده است که عضو بودن در آنها یا کارمند بودن، مسئولیت رهبری داشتن؛ پوشیدن، به نمایش گذاشتن، بالا بردن یا در اختیار داشتن لباس فرم، ل، نماد، نشانه یا پرچم آنها؛ احضار ، دعوت، اداره یا شرکت در جلسه ای از اخذ عضویت؛ پناه دادن، پنهان کردن، کمک به یک عضو، شغل دادن یا هر شریک دیگر؛ ترویج، تشویق، حمایت، مشاوره، کمک، اقدام به نمایندگی از آن؛ سازماندهی یا شرکت در هرگونه فعالیت یا رویداد؛ دریافت کردن کمک مالی یا دادن کمک مالی به آنها؛ تهیه، ذخیره، حمل و نقل یا توزیع مواد برای آنها یا از آنها؛ حمایت از طرفداری یا نمایندگی از آنها؛ انجام هرگونه معامله با آنها؛ یا  انتشار هرگونه اطلاعات به نمایندگی از سازمانهای فوق الذکر یا هر سازمان دیگری که به نمایندگی از آنها فعالیت می کند یا با آنها مرتبط است، از این پس ممنوع است.

در آن اطلاعیه یادآور شده است که هر شخصی که خلاف مقررات سوم عمل کند، حداکثر ۲۰ سال محکوم به زندانی شدن می شود. علاوه بر این، هر شخصی که برای ارتکاب جرمی که قصد دارد خلاف مقررات سوم را مرتکب شود یا اقدام به ارتکاب جرم کند، به مجازات زندانی حداکثر ده سال توسط دادگاه عالی محکوم می شود. همچنین،  پول، اوراق بهادار، اعتبارات و یا هرگونه اموال منقول یا غیرمنقول متعلق به چنین سازمانی به دولت واگذار شده است.

پرتوی امید برای صلح

مراسم بزرگداشت از دومین سالگرد حملات عید پاک شامل رهبران مذهبی از نمایندکی ادیان کاتولیک، هندو، بودایی و مسلمان بود که نمادی از همبستگی بین ادیان در دوره ای به ویژه در سریلانکا بود. سازمانهایی مانند مرکز ایجاد صلح و دوستی[xii] که شریک مؤسسه صلح ایالات متحده[xiii] است، گروه های بین ادیانی از زنان، مردان و جوانان را برای اطمینان از ارتباط و هماهنگی بین جوامع مذهبی در سراسر کشور دعوت کرده و در این زمینه فعال است. تلاشهای بین دینی و درون دینی فوراً به مهار سخنان نفرت انگیز و ایجاد اعتماد و همبستگی بین گروههای قومی مذهبی کمک کرده است.

علاوه بر این، این امید وجود دارد که جنایات جنگی مورد بررسی قرار گیرد. جامعه بین المللی متوجه تضعیف حقوق اقلیت های مذهبی در سریلانکا شده است. در ماه مارس ۲۰۲۱، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد (UNHRC) به منظور بررسی جنایات جنگی در طول جنگ داخلی سریلانکا رای منفی به دولت گوتابایا راجاپاکسا داده است.

توصیه ها برای ایجاد صلح

توصیه هایی که توسط کارشناسان و فعالان اجتماعی و سیاسی برای ایجاد صلح داده شده است که سیاستمداران و فعالان بین المللی، باید بدون در نظر گرفتن اعتقادات مذهبی به درخواست حقوق مساوی برای همه ادامه دهند. به طور مشخص:

· دولت های بین المللی و سازمان های حقوق بشری، باید به حمایت از حقوق مساوی برای همه افراد با هر مذهب در سریلانکا ادامه دهند.

· سازمان های جامعه مدنی که به ساختن پل هایی در خطوط مذهبی و قومی ادامه می دهند، می توانند شناخته شده و در صورت مفید بودن، مورد حمایت قرار گیرند. تمرین کنندگان سازنده صلح می توانند تلاش های محلی با هدف تقویت انسجام اجتماعی را تقویت و پشتیبانی کنند. و جامعه بین المللی خیّرین می تواند نقش مهمی در حمایت از سازمان ها و گروه های جامعه مدنی در این تلاش ها داشته باشد.

· همزمان با پیشبرد قطعنامه جدید UNHRC  برای بررسی جنایات جنگی در طول جنگ داخلی سریلانکا، سیاستمداران می توانند به تشویق و فشار بین المللی برای بررسی سیاست های محدود کننده دولت سریلانکا برای جلوگیری از سرکوب بیشتر اقلیت های مذهبی و قومی و تشویق جامعه صلح آمیز و مقاوم تر ادامه دهند.

· تلاشهای گسترده تر برای آشتی در کشور مورد نیاز است. زیرا هنوز اختلافات قومی باقی است. عبرت گرفتن از تلاش های گذشته، نقشه راهی برای وضعیت پس از حملات عید پاک و فرآیندهای آشتی همه گیری در سریلانکا ارائه می دهد.

منبع:

· http://www.adaderana.lk/news/۷۳۰۳۷/extraordinary-gazette-issued-banning-۱۱-extremist-islamic-groups-in-sri-lanka

· https://www.crisisgroup.org/asia/south-asia/sri-lanka/۳۰۲-after-sri-lankas-easter-bombings-reducing-risks-future-violence

· https://www.usip.org/publications/۲۰۲۱/۰۴/two-years-after-easter-attacks-sri-lankas-muslims-face-backlash

· ملاحظات:

· جامعه مسلمانان سریلانکا از گذشته مورد قضب بودایی ها افراطی بودن و این نفرت و دشمنی را بمب گذاری های ۲۰۱۹ آشکارا و بیشتر کرد.دولت راجاپاکسا که خود را وامدار روحانیون بودایی می داند ،آشکار و پنهان در مواجهه با مسلمانان پیرو اندیشه های بوداییان افراطی است و اقدامات متعدد ازجمله مقررات مبهم گفته شده در متن دستاویزی برای محدو کردن و مقابله با مسلمانان شده که مهمترین نتیجه این اقدامات،دامن زدن به اسلام هراسی و دورنگهداشتن مسلمانان از ورود به عرصه های سیاسی و اجتماعی است.